Prebiotic là gì?

Prebiotic là nguồn thức ăn cho probiotic (là các vi sinh vật sống hữu ích trong đường ruột vật chủ). Nhờ có prebiotic mà vi sinh hữu ích có điều kiện phát triển mạnh mẽ hơn, do đó cải thiện hệ tiêu hóa cho vật chủ. Prebiotic  chủ yếu là Oligosaccharides. Các Oligosaccharide này không được thủy phân trong ruột non nên còn được gọi là chất xơ trong khẩu phần ăn. Những nguồn thức ăn có chứa prebiotic thường gặp là đậu nành, yến mạch thô, lúa mì nguyên cám và lúa mạch nguyên cám, hành, chuối, tỏi, a-ti-sô, nho…

FOS (Fructo Oligosaccharide): là một prebiotic có nguồn gốc từ thực vật. Cấu trúc hóa học của FOS bao gồm glucose và fructose liên kết với nhau. Tùy vào độ dài của mạch liên kết này mà FOS được chia thành 2 loại:

• FOS có cấu trúc mạch ngắn được gọi là oligofructose.
• FOS có cấu trúc mạch dài được gọi là inulin.

Prebiotic kích thích sự tăng trưởng của vi khuẩn hữu ích đã hiện diện trong đường ruột. Prebiotic ít bị tiêu hóa ở dạ dày và ruột non và trở thành nguồn thức ăn cho vi sinh vật có lợi của ruột già. Prebiotic còn có vai trò như một chất xơ trong tiêu hóa.

Tác động của prebiotic

Tích cực:

- Tái tạo sự cân bằng của hệ vi khuẩn đường ruột (Chống tại các vi khuẩn gây bệnh): các vi khuẩn hữu ích sống trong đường ruột như bifidobacteria và lactobacilli có thể ức chế sự phát triển của các vi khuẩn gây bệnh như Escherichia coli, Campylobacter, và Salmonella spp. Nghiên cứu cho thấy thức ăn trẻ sơ sinh có bổ sung Galacto-oligosaccharides (GOS) và Fructo-oligosaccharides (FOS) làm tăng vi khuẩn bifidobacteria (có ích) trong phân.

Mặt khác, prebiotic đóng vai trò như một cái bẫy đối với vi khuẩn gây hại. Nhiều vi khuẩn gây hại có cơ chế sử dụng thụ thể (receptor) oligosaccharide trong ruột để liên kết với bề mặt niêm mạc ruột và gây nên các bệnh về dạ dày. Các prebiotic có thể mô phỏng các thụ thể ở ruột và do đó, các vi khuẩn gây hại sẽ liên kết với prebiotic thay vì niêm mạc ruột.

- Kích thích miễn dịch đường tiêu hóa:

+ Gia tăng hoạt tính của các vi khuẩn chí đường ruột, đặc biệt là dòng Bifido-bacteria.
+ Gia tăng hoạt tính của các đại thực bào và tăng tiết kháng thể tại chỗ IgA.
+ Điều hoà các đáp ứng miễn dịch không đặc hiệu khác cho cơ thể.

- Giảm khả năng ung thư ruột kết (Colorectal cancer-CRC): nghiên cứu chế độ ăn uống của động vật thí nghiệm có bổ sung inulin hoặc oligofructose (FOS) cho thấy các khối u giảm. Tuy nhiên, cơ chế chính xác tại sao các prebiotic này có thể giảm các khối u vẫn còn chưa rõ.

- Giảm cholesterol trong máu: prebiotics có thể gián tiếp ảnh hưởng đến mức cholesterol trong máu bằng cách thúc đẩy sự phát triển của vi khuẩn axit lactic. Vi khuẩn này có thể làm giảm giảm mật độ cholesterol trong máu.

- Tăng cường hấp thu khoáng chất: một số nghiên cứu  trên động vật cho thấy prebiotic giúp tăng hấp thu canxi tại ruột kết (ruột già). FOS tăng cường hấp thu canxi, magiê, sắt,  đồng và kích thích các vi khuẩn thủy phân acid phytic giúp nâng cao sự hấp thụ khoáng chất. Đó là do trong quá trình lên men tại ruột già, các Oligosaccharide sản sinh ra các axit béo chuỗi ngắn, tạo môi trường axit nhẹ ở ruột già làm tăng hấp thu Canxi và khoáng chất.

- Cải thiện bệnh viêm ruột (Inflammatory Bowel Disease-IBD)

- Giảm dị ứng: phản ứng dị ứng lần đầu tiên trong đời thường biểu hiện dưới hình thức viêm phong da (Atopic Dermatitis) ở trẻ sơ sinh. Trẻ sơ sinh đã phát triển viêm phong da thường có nguy cơ cao bị dị ứng sau này. Prebiotics có hiệu quả tích cực làm giảm sự phát triển của viêm phong da ở trẻ sơ sinh.

- Chống sâu răng: Các nghiên cứu đã chỉ ra tác dụng của Prebiotic trong việc phòng chống sâu răng. Đó là do prebiotic ức chế hoạt động của các vi khuẩn sâu răng trong miệng.

- Quá trình lên men cũng sản sinh ra khí hơi và nước có tác dụng làm cho phân mềm và xốp phòng chống táo bón, đồng thời tăng cường khả năng kháng vi khuẩn bằng cách giảm bớt số vi khuẩn nội sinh trong đường ruột qua việc đào thải phân mỗi ngày.

Tiêu cực:

Prebiotic chỉ tác động tích cực khi cơ thể đã có sẵn các vi sinh vật hữu ích, bản thân prebiotic không sản sinh ra các vi sinh vật này.  Các mặt hạn chế của prebiotic như sau:

- Tiêu thụ một lượng lớn (> 20g) inulin mỗi ngày có thể gây tình trạng nhuận tràng.

- Tiêu thụ prebiotic làm tăng vi khuẩn tạo khí gas trong hệ tiêu hóa.

- Prebiotic có tác dụng khác nhau lên các đối tượng khác nhau. Ví dụ FOS không ảnh hưởng đến sự hấp thu canxi ở thanh niên nhưng lại kích thích sự hấp thu canxi ở thiếu niên.

Chuyển hoá và hấp thu

- Chỉ có một phần nhỏ Oligosaccharides được thủy phân tại dạ dày cho ra các đường đơn và hấp thu tại ruột non. Một phần các đường đơn này sẽ được tiêu thụ ngay tại đường ruột như là nguồn năng lượng để duy trì và tái tạo các tế bào ruột.
- Phần lớn Oligosaccharides được đưa xuống ruột già và lên men tại đây, thực hiện các vai trò sinh lý đặc hiệu của  Oligosaccharide

Hiện nay trên thế giới, trong lĩnh vực thực phẩm cho trẻ em và thực phẩm tốt cho sức khỏe, người ta đang có xu hướng thay thế việc sử dụng đường bằng prebiotic ở vai trò chất làm ngọt. Các sản phẩm có chứa prebiotic trên thị trường ví dụ như sữa bột, sữa nước, sữa chua uống, một số loại thực phẩm chế biến sẵn như bánh kẹo, nước sốt ăn liền, một số loại thực phẩm chức năng. Sử dụng Prebiotic để tăng hoạt động của hệ tiêu hóa và tăng khả năng miễn dịch của cơ thể.

Prebiotic có ích cho sức khỏe nhưng không phải là chất thiết yếu nên không có khái niệm “thiếu prebiotic” trong cơ thể.  Tuy nhiên ở một số người quá nhạy cảm, một chế độ ăn nhiều chất xơ (prebiotic) có thể gây ra tình trạng đầy hơi và đi tiêu nhiều hơn 2 lần trong ngày (không phải là tiêu chảy). Chế độ ăn bình thường với đầy đủ chất dinh dưỡng đảm bảo cơ thể được cung cấp đầy đủ prebiotic.

(Tổng hợp)